ГЛАВА 18
БIБЛIЯТЭЧНАЯ СПРАВА
Артыкул 131. Бiблiятэчная справа. Асноўныя прынцыпы арганiзацыi бiблiятэчнай справы
1. Бiблiятэчная справа - напрамак культурнай дзейнасцi па стварэннi i развiццi бiблiятэк, фармiраваннi i апрацоўцы бiблiятэчных фондаў, арганiзацыi бiблiятэчнага, iнфармацыйнага i даведачна-бiблiяграфiчнага абслугоўвання карыстальнiкаў бiблiятэк, навукова-метадычным забеспячэннi дзейнасцi бiблiятэк.
2. Асноўнымi прынцыпамi арганiзацыi бiблiятэчнай справы з’яўляюцца:
2.1. рацыянальнае i аптымальнае размяшчэнне бiблiятэк у адпаведнасцi з дэмаграфiчным складам насельнiцтва i з улiкам асаблiвасцей развiцця асобных рэгiёнаў i галiн вытворчасцi;
2.2. узаемадзеянне бiблiятэк i ўзаемавыкарыстанне iх iнфармацыйных рэсурсаў, а таксама бiблiятэчных каталогаў, картатэк, баз даных, даведачных i бiблiяграфiчных выданняў, прызначаных для пошуку бiблiяграфiчнай i iншай iнфармацыi (далей - даведачна-бiблiяграфiчны апарат);
2.3. дзяржаўна-грамадскi характар кiравання бiблiятэчнай справай.
Артыкул 132. Бiблiятэчны работнiк
Бiблiятэчны работнiк - работнiк культуры, якi займаецца фармiраваннем i апрацоўкай бiблiятэчных фондаў, бiблiятэчным, iнфармацыйным i даведачна-бiблiяграфiчным абслугоўваннем карыстальнiкаў бiблiятэкi, навукова-метадычным забеспячэннем дзейнасцi бiблiятэкi.
Артыкул 133. Бiблiятэка. Вiды бiблiятэк
1. Бiблiятэка - арганiзацыя культуры або падраздзяленне юрыдычнай асобы, якiя ажыццяўляюць збор i забяспечваюць захаванасць дакументаў для грамадскага выкарыстання.
Дакумент - носьбiт iнфармацыi, у тым лiку электронны, на якiм iнфармацыя змяшчаецца ў выглядзе тэксту, гуказапiсу або выявы i якi прызначаны для перадачы iнфармацыi ў часе i прасторы.
2. Па форме ўласнасцi бiблiятэкi падзяляюцца на дзяржаўныя i прыватныя.
Усе дзяржаўныя бiблiятэкi адкрыты для публiчнага наведвання.
3. Па прызначэннi бiблiятэкi падзяляюцца на публiчныя i спецыяльныя.
Публiчная бiблiятэка - бiблiятэка, якая задавальняе ўнiверсальныя iнфармацыйныя патрэбнасцi карыстальнiкаў бiблiятэкi.
Спецыяльная бiблiятэка - бiблiятэка, якая задавальняе iнфармацыйныя патрэбнасцi карыстальнiкаў бiблiятэкi, звязаныя з прафесiйнай дзейнасцю (вытворчыя бiблiятэкi), адукацыйнай дзейнасцю (бiблiятэкi ўстаноў адукацыi), навуковай дзейнасцю (навуковыя бiблiятэкi) або iншай спецыяльнай дзейнасцю.
4. У залежнасцi ад тэрыторыi функцыянавання бiблiятэкi падзяляюцца на сельскiя, пасёлкаў гарадскога тыпу, гарадскiя, раённыя, абласныя, рэспублiканскiя.
Артыкул 134. Асноўныя задачы i прынцыпы дзейнасцi бiблiятэк
1. Асноўнымi задачамi бiблiятэк з’яўляюцца:
1.1. камплектаванне бiблiятэчных фондаў дакументамi i забеспячэнне iх захаванасцi;
1.2. ажыццяўленне апрацоўкi дакументаў, стварэнне даведачна-бiблiяграфiчнага апарату;
1.3. забеспячэнне бiблiятэчнага, iнфармацыйнага i даведачна-бiблiяграфiчнага абслугоўвання карыстальнiкаў бiблiятэк згодна з iх патрэбнасцямi i iнтарэсамi;
1.4. правядзенне культурна-асветнай работы, накiраванай на садзейнiчанне культурнаму развiццю карыстальнiкаў бiблiятэк.
2. Асноўнымi прынцыпамi дзейнасцi бiблiятэк з’яўляюцца:
2.1. вызначэнне агульначалавечых каштоўнасцей у якасцi прыярытэтных;
2.2. садзейнiчанне адраджэнню, захаванню i развiццю нацыянальных культурных традыцый, забеспячэнню даступнасцi культурных даброт i павышэнню iх якасцi, ахове гiсторыка-культурнай i археалагiчнай спадчыны;
2.3. сцвярджэнне i распаўсюджванне гуманiстычных iдэй, навуковых i прававых ведаў i дасягненняў сусветнай культуры;
2.4. агульнадаступнасць iнфармацыi аб складзе i змесце бiблiятэчных фондаў;
2.5. самастойнасць у вызначэннi зместу, форм i метадаў сваёй дзейнасцi;
2.6. каардынацыя i кааперацыя дзейнасцi па набыццi, стварэннi, фармiраваннi i ўзаемавыкарыстаннi iнфармацыйных рэсурсаў, аказаннi электронных паслуг.
Артыкул 135. Асаблiвасцi стварэння i лiквiдацыi бiблiятэк
1. Абавязковымi патрабаваннямi (умовамi) для стварэння бiблiятэкi з’яўляюцца:
1.1. наяўнасць не менш за дзве тысячы дакументаў бiблiятэчнага фонду;
1.2. магчымасць заснавальнiка бiблiятэкi, якая з’яўляецца юрыдычнай асобай, або магчымасць юрыдычнай асобы, падраздзяленнем якой з’яўляецца бiблiятэка, забяспечыць бiблiятэку капiтальнай пабудовай (будынкам, збудаваннем), памяшканнем, якiя адпавядаюць умовам абслугоўвання карыстальнiкаў бiблiятэк i захаванасцi бiблiятэчнага фонду, а таксама абсталяваннем, тэхнiчнымi, фiнансавымi сродкамi, неабходнымi для арганiзацыi i ажыццяўлення дзейнасцi бiблiятэкi.
2. Пры лiквiдацыi дзяржаўнай бiблiятэкi, якая з’яўляецца юрыдычнай асобай, або пры выключэннi бiблiятэкi са структуры дзяржаўнай юрыдычнай асобы заснавальнiк дзяржаўнай бiблiятэкi або дзяржаўная юрыдычная асоба, падраздзяленнем якой з’яўляецца бiблiятэка, абавязаны забяспечыць захаванасць бiблiятэчнага фонду i перадаць яго iншай дзяржаўнай бiблiятэцы (бiблiятэкам).
Пры лiквiдацыi прыватнай бiблiятэкi, якая з’яўляецца юрыдычнай асобай, або пры выключэннi бiблiятэкi са структуры недзяржаўнай юрыдычнай асобы ў выпадку прыняцця ўласнiкам прыватнай бiблiятэкi або недзяржаўнай юрыдычнай асобай, падраздзяленнем якой з’яўляецца бiблiятэка, рашэння аб адчужэннi дакументаў бiблiятэчнага фонду пераважнае права iх набыцця пры iншых роўных умовах маюць дзяржаўныя бiблiятэкi, калi iншае не прадугледжана гэтым Кодэксам i iншымi заканадаўчымi актамi.
Артыкул 136. Асаблiвасцi матэрыяльна-тэхнiчнага забеспячэння бiблiятэк
1. Заснавальнiк бiблiятэкi, якая з’яўляецца юрыдычнай асобай, або юрыдычная асоба, падраздзяленнем якой з’яўляецца бiблiятэка, абавязаны забяспечыць бiблiятэку капiтальнай пабудовай (будынкам, збудаваннем), памяшканнем, якiя адпавядаюць умовам абслугоўвання карыстальнiкаў бiблiятэк i захаванасцi бiблiятэчнага фонду, а таксама абсталяваннем, тэхнiчнымi, фiнансавымi сродкамi, неабходнымi для арганiзацыi i ажыццяўлення дзейнасцi бiблiятэкi.
2. Размяшчэнне бiблiятэк у капiтальных пабудовах (будынках, збудаваннях), памяшканнях, якiя не адпавядаюць умовам абслугоўвання карыстальнiкаў бiблiятэк i захаванасцi бiблiятэчных фондаў, i перавод бiблiятэк у капiтальныя пабудовы (будынкi, збудаваннi), памяшканнi, якiя пагаршаюць умовы iх дзейнасцi, не дапускаюцца.
3. У выпадку пераводу дзяржаўных бiблiятэк у iншыя капiтальныя пабудовы (будынкi, збудаваннi), памяшканнi заснавальнiк бiблiятэкi, якая з’яўляецца юрыдычнай асобай, або юрыдычная асоба, падраздзяленнем якой з’яўляецца бiблiятэка, абавязаны забяспечыць перамяшчэнне бiблiятэчных фондаў i абсталявання.
Артыкул 137. Правы i абавязкi бiблiятэк
1. Бiблiятэкi маюць права:
1.1. самастойна вызначаць змест, формы i метады сваёй дзейнасцi ў адпаведнасцi з мэтамi i функцыямi, замацаванымi ў статуце (палажэннi);
1.2. вызначаць крынiцы камплектавання бiблiятэчных фондаў;
1.3. ажыццяўляць дзейнасць, якая прыносiць даход, у тым лiку аказваць платныя паслугi;
1.4. фармiраваць абменныя бiблiятэчныя фонды;
1.5. выключаць i рэалiзоўваць дакументы з бiблiятэчных фондаў;
1.6. устанаўлiваць па ўзгадненнi з заснавальнiкам бiблiятэкi, якая з’яўляецца юрыдычнай асобай, або юрыдычнай асобай, падраздзяленнем якой з’яўляецца бiблiятэка, правiлы карыстання бiблiятэкай, парадак рэгiстрацыi карыстальнiкаў бiблiятэкi;
1.7. вызначаць залогавы кошт найбольш каштоўных выданняў пры iх выдачы, а таксама ў iншых выпадках, устаноўленых правiламi карыстання бiблiятэкай;
1.8. прымаць меры па кампенсацыi ўрону, нанесенага iм карыстальнiкамi бiблiятэк, у адпаведнасцi з грамадзянскiм заканадаўствам;
1.9. вызначаць умовы выкарыстання бiблiятэчных фондаў на падставе дагавораў з юрыдычнымi асобамi, грамадзянамi, у тым лiку iндывiдуальнымi прадпрымальнiкамi;
1.10. удзельнiчаць у рэалiзацыi дзяржаўных i iншых праграм, накiраваных на захаванне, развiццё, распаўсюджванне i (або) папулярызацыю культуры;
1.11. супрацоўнiчаць з замежнымi бiблiятэкамi, замежнымi i мiжнароднымi юрыдычнымi асобамi, у тым лiку весцi мiжнародны дакументаабмен, уваходзiць ва ўстаноўленым парадку ў мiжнародныя арганiзацыi, удзельнiчаць у рэалiзацыi мiжнародных праграм;
1.12. аб’ядноўвацца ў бiблiятэчныя асацыяцыi (саюзы);
1.13. набываць, ствараць, фармiраваць i выкарыстоўваць iнфармацыйныя рэсурсы;
1.14. ажыццяўляць збор дакументаў у электронным выглядзе, пры неабходнасцi ствараць копii дакументаў у электронным выглядзе з выкананнем патрабаванняў заканадаўства аб аўтарскiм праве i сумежных правах.
2. Бiблiятэкi абавязаны:
2.1. садзейнiчаць забеспячэнню правоў карыстальнiкаў бiблiятэк, прадугледжаных гэтым Кодэксам;
2.2. абслугоўваць карыстальнiкаў бiблiятэк у адпаведнасцi са сваiмi статутамi (палажэннямi) i правiламi карыстання бiблiятэкай;
2.3. не выкарыстоўваць звесткi аб карыстальнiках бiблiятэк i iх запытах у iншых мэтах, акрамя навуковых i бiблiятэчных;
2.4. садзейнiчаць доступу карыстальнiкаў бiблiятэк да нацыянальных i сусветных баз даных;
2.5. забяспечваць захаванасць бiблiятэчных фондаў;
2.6. пры наяўнасцi ў бiблiятэчных фондах кнiжных помнiкаў забяспечыць iх захаванасць i ўключэнне ў Дзяржаўны рэестр кнiжных помнiкаў Рэспублiкi Беларусь, iншыя зводныя каталогi, базы даных;
2.7. пры прадастаўленнi карыстальнiкам бiблiятэк актуальнай прававой iнфармацыi Рэспублiкi Беларусь забяспечваць магчымасць доступу да эталоннай прававой iнфармацыi.
3. Бiблiятэкi маюць iншыя правы i абавязкi, прадугледжаныя гэтым Кодэксам i iншымi актамi заканадаўства.
Артыкул 138. Дзяржаўная ўстанова «Нацыянальная бiблiятэка Беларусi»
1. Дзяржаўная ўстанова «Нацыянальная бiблiятэка Беларусi» з’яўляецца публiчнай бiблiятэкай, носьбiтам агульначалавечых каштоўнасцей, скарбнiцай здабыткаў беларускага народа, яго нацыянальнай памяцi. Дзяржаўная ўстанова «Нацыянальная бiблiятэка Беларусi» не можа быць перапрафiлявана.
2. Дзяржаўная ўстанова «Нацыянальная бiблiятэка Беларусi» задавальняе ўнiверсальныя iнфармацыйныя патрэбнасцi карыстальнiкаў бiблiятэк i з’яўляецца:
2.1. рэспублiканскiм iнфармацыйным i сацыякультурным цэнтрам;
2.2. рэспублiканскiм цэнтрам па каардынацыi i кааперацыi дзейнасцi бiблiятэк па набыццi, стварэннi, фармiраваннi i ўзаемавыкарыстаннi iнфармацыйных рэсурсаў;
2.3. рэспублiканскiм галiновым цэнтрам iнфармацыi па культуры;
2.4. нацыянальным цэнтрам мiжбiблiятэчнага абанемента, цэнтрам дакументаабмену i пераразмеркавання дакументаў;
2.5. рэспублiканскiм навукова-метадычным цэнтрам па бiблiятэчнай справе;
2.6. навуковай установай па бiблiятэказнаўстве, бiблiяграфазнаўстве, кнiгазнаўстве;
2.7. рэспублiканскiм дэпазiтарыем матэрыялаў Арганiзацыi Аб’яднаных Нацый, iншых мiжнародных арганiзацый i мiждзяржаўных утварэнняў.
3. Дзяржаўная ўстанова «Нацыянальная бiблiятэка Беларусi» выконвае наступныя асноўныя функцыi:
3.1. фармiруе, зберагае, пастаянна захоўвае i прадастаўляе карыстальнiкам бiблiятэкi найбольш поўны збор айчынных дакументаў i беларусiкi, навукова значных замежных дакументаў;
3.2. арганiзуе доступ да нацыянальных i сусветных баз даных;
3.3. фармiруе абменныя бiблiятэчныя фонды для ажыццяўлення дакументаабмену i пераразмеркавання дакументаў, мiжнароднага дакументаабмену;
3.4. забяспечвае каардынацыю ўзаемадзеяння бiблiятэк з органамi навуковай iнфармацыi, архiвамi, музеямi i iншымi юрыдычнымi асобамi па ўзаемавыкарыстаннi iнфармацыйных рэсурсаў, вядзеннi зводнага электроннага каталога бiблiятэк Беларусi;
3.5. набывае ў першачарговым парадку бiблiятэчныя зборы ў вядомых пiсьменнiкаў, дзеячаў навукi, культуры i мастацтва, iх спадчыннiкаў, iншых грамадзян, а таксама ў букiнiстычных кнiгарнях i на аўкцыёнах;
3.6. ажыццяўляе навукова-даследчую дзейнасць па бiблiятэказнаўстве, бiблiяграфазнаўстве, кнiгазнаўстве;
3.7. прадастаўляе дакументы, бiблiяграфiчную i iншую iнфармацыю ў адпаведнасцi з правам грамадзян на бiблiятэчнае, iнфармацыйнае i даведачна-бiблiяграфiчнае абслугоўванне;
3.8. праводзiць культурна-асветную работу, накiраваную на садзейнiчанне культурнаму развiццю карыстальнiкаў бiблiятэкi;
3.9. ажыццяўляе выдавецкую i палiграфiчную дзейнасць, накiраваную на падрыхтоўку i выпуск iнфармацыйных i метадычных выданняў, навуковых публiкацый па бiблiятэказнаўстве, бiблiяграфазнаўстве, кнiгазнаўстве;
3.10. удзельнiчае ў фармiраваннi i правядзеннi дзяржаўнай палiтыкi ў сферы культуры па пытаннях бiблiятэчнай справы;
3.11. забяспечвае каардынацыю i кааперацыю дзейнасцi бiблiятэк па набыццi, стварэннi, фармiраваннi i ўзаемавыкарыстаннi iнфармацыйных рэсурсаў, аказаннi электронных паслуг;
3.12. выконвае iншыя функцыi, прадугледжаныя гэтым Кодэксам, iншымi актамi заканадаўства аб культуры i статутам.
Артыкул 139. Сеткi бiблiятэк. Сукупная сетка бiблiятэк
1. Сетка бiблiятэк - сукупнасць бiблiятэк, якiя аб’яднаны ў адпаведнасцi з iх прызначэннем, тэрытарыяльнай прыналежнасцю i (або) заснавальнiкам i маюць каардынацыйны i метадычны цэнтр.
2. Сукупная сетка бiблiятэк складаецца з сетак публiчных i сетак спецыяльных бiблiятэк.
Каардынацыйным i метадычным цэнтрам сукупнай сеткi бiблiятэк з’яўляецца дзяржаўная ўстанова «Нацыянальная бiблiятэка Беларусi».
3. Аднясенне бiблiятэк да пэўных сетак бiблiятэк ажыццяўляецца iх заснавальнiкамi.
Сярод каардынацыйных i метадычных цэнтраў сетак бiблiятэк вылучаюць каардынацыйныя i метадычныя цэнтры рэспублiканскага, абласнога, раённага i гарадскога ўзроўняў.
4. Каардынацыйнымi i метадычнымi цэнтрамi рэспублiканскага ўзроўню з’яўляюцца:
4.1. у сетках публiчных бiблiятэк - дзяржаўная ўстанова «Нацыянальная бiблiятэка Беларусi»;
4.2. у сетках спецыяльных бiблiятэк - дзяржаўныя ўстановы «Прэзiдэнцкая бiблiятэка Рэспублiкi Беларусь», «Рэспублiканская навукова-тэхнiчная бiблiятэка», «Рэспублiканская навуковая медыцынская бiблiятэка», «Цэнтральная навуковая бiблiятэка iмя Якуба Коласа Нацыянальнай акадэмii навук Беларусi», «Беларуская сельскагаспадарчая бiблiятэка iмя I.С.Лупiновiча Нацыянальнай акадэмii навук Беларусi», Навукова-педагагiчная бiблiятэка ўстановы «Галоўны iнфармацыйна-аналiтычны цэнтр Мiнiстэрства адукацыi Рэспублiкi Беларусь» i Фундаментальная бiблiятэка Беларускага дзяржаўнага ўнiверсiтэта.
5. У сетках спецыяльных бiблiятэк для пэўных вiдаў спецыяльных бiблiятэк Мiнiстэрствам культуры вызначаюцца каардынацыйныя i метадычныя цэнтры рэспублiканскага ўзроўню з лiку бiблiятэк, прадугледжаных падпунктам 4.2 пункта 4 гэтага артыкула.
6. Вызначэнне каардынацыйных i метадычных цэнтраў абласнога, раённага i гарадскога ўзроўняў ажыццяўляецца каардынацыйнымi i метадычнымi цэнтрамi рэспублiканскага ўзроўню па ўзгадненнi з заснавальнiкамi бiблiятэк i Мiнiстэрствам культуры.
Артыкул 140. Рэспублiканскi бiблiятэчны савет
1. Для выпрацоўкi прапаноў па пытаннях бiблiятэчнай справы, удасканалення дзейнасцi i ўзаемадзеяння бiблiятэк, а таксама аказання iм метадычнай дапамогi пры Мiнiстэрстве культуры ствараецца Рэспублiканскi бiблiятэчны савет.
2. Рэспублiканскi бiблiятэчны савет:
2.1. ажыццяўляе падрыхтоўку прапаноў па развiццi бiблiятэчнай справы;
2.2. садзейнiчае ўдасканаленню каардынацыi i кааперацыi дзейнасцi бiблiятэк;
2.3. выяўляе i разглядае актуальныя праблемы i вызначае перспектывы развiцця бiблiятэчнай справы ў адпаведнасцi з сучаснымi навуковымi распрацоўкамi i практыкай дзейнасцi бiблiятэк;
2.4. ажыццяўляе падрыхтоўку прапаноў па вырашэннi актуальных праблем бiблiятэчнай справы i ўносiць iх на разгляд дзяржаўным органам;
2.5. вывучае i абагульняе станоўчы вопыт дзейнасцi бiблiятэк, распрацоўвае прапановы па яго выкарыстаннi i развiццi;
2.6. садзейнiчае рэалiзацыi культурных праектаў, дзяржаўных i iншых праграм, накiраваных на захаванне, развiццё, распаўсюджванне i (або) папулярызацыю культуры;
2.7. ажыццяўляе падрыхтоўку прапаноў па ўдасканаленнi заканадаўства аб культуры ў частцы рэгулявання бiблiятэчнай справы, умацаваннi сувязей з айчыннымi i замежнымi бiблiятэкамi;
2.8. прымае рашэннi па скаргах на заключэннi камiсiй дзяржаўных бiблiятэк аб ацэнцы кошту культурных каштоўнасцей, якiя складаюць Бiблiятэчны фонд Рэспублiкi Беларусь.
3. У склад Рэспублiканскага бiблiятэчнага савета могуць уваходзiць прадстаўнiкi Мiнiстэрства культуры, бiблiятэк, а таксама юрыдычных асоб, якiя маюць дачыненне да бiблiятэчнай справы.
4. Рашэннi Рэспублiканскага бiблiятэчнага савета носяць рэкамендацыйны характар, акрамя рашэнняў па скаргах на заключэннi камiсiй дзяржаўных бiблiятэк аб ацэнцы кошту культурных каштоўнасцей, якiя складаюць Бiблiятэчны фонд Рэспублiкi Беларусь.
Артыкул 141. Бiблiятэчны фонд. Бiблiятэчны фонд Рэспублiкi Беларусь
1. Бiблiятэчны фонд - упарадкаваная сукупнасць дакументаў, якiя пастаянна захоўваюцца ў бiблiятэцы i прызначаны для грамадскага выкарыстання.
2. Бiблiятэчны фонд Рэспублiкi Беларусь складаецца з бiблiятэчных фондаў бiблiятэк розных форм уласнасцi i адлюстроўвае iнфармацыйны, культурны, адукацыйны i навуковы патэнцыял грамадства.
3. Бiблiятэчныя фонды дзяржаўных бiблiятэк знаходзяцца толькi ва ўласнасцi дзяржавы.
Артыкул 142. Кнiжныя помнiкi. Дзяржаўны рэестр кнiжных помнiкаў Рэспублiкi Беларусь
1. Кнiжныя помнiкi - рукапiсныя кнiгi, друкаваныя выданнi, якiм нададзены статус гiсторыка-культурнай каштоўнасцi або якiя з’яўляюцца рэдкiмi цi каштоўнымi дакументамi i маюць адметныя гiстарычныя, навуковыя, мастацкiя або iншыя вартасцi.
2. Дзяржаўны рэестр кнiжных помнiкаў Рэспублiкi Беларусь уяўляе сабой сукупнасць звестак аб кнiжных помнiках, якiя ўключаны ў Бiблiятэчны фонд Рэспублiкi Беларусь, а таксама якiя належаць юрыдычным асобам i грамадзянам на праве ўласнасцi, iншай законнай падставе i ўключаны ў Дзяржаўны рэестр кнiжных помнiкаў Рэспублiкi Беларусь са згоды гэтых юрыдычных асоб i грамадзян.
3. Дзяржаўны рэестр кнiжных помнiкаў Рэспублiкi Беларусь ствараецца ў мэтах улiку i сiстэматызацыi звестак аб кнiжных помнiках, iдэнтыфiкацыi i папулярызацыi кнiжных помнiкаў.
4. Фармiруе i вядзе Дзяржаўны рэестр кнiжных помнiкаў Рэспублiкi Беларусь дзяржаўная ўстанова «Нацыянальная бiблiятэка Беларусi».
5. Пры змене ўласнiка кнiжнага помнiка, уключанага ў Дзяржаўны рэестр кнiжных помнiкаў Рэспублiкi Беларусь, яго былы ўласнiк абавязаны не пазней за дзесяць каляндарных дзён з дня спынення права ўласнасцi на кнiжны помнiк пiсьмова паведамiць аб гэтым у дзяржаўную ўстанову «Нацыянальная бiблiятэка Беларусi» для ўнясення неабходных змяненняў у Дзяржаўны рэестр кнiжных помнiкаў Рэспублiкi Беларусь.
Уласнiкi (уладальнiкi) кнiжных помнiкаў, уключаных у Дзяржаўны рэестр кнiжных помнiкаў Рэспублiкi Беларусь, у выпадку змянення звестак, унесеных у Дзяржаўны рэестр кнiжных помнiкаў Рэспублiкi Беларусь, абавязаны не пазней за трыццаць каляндарных дзён з дня ўзнiкнення падставы для iх змянення пiсьмова паведамiць аб гэтым у дзяржаўную ўстанову «Нацыянальная бiблiятэка Беларусi» для ўнясення неабходных змяненняў у Дзяржаўны рэестр кнiжных помнiкаў Рэспублiкi Беларусь.
6. Дзяржаўная ўстанова «Нацыянальная бiблiятэка Беларусi» не пазней за сем каляндарных дзён з дня атрымання пiсьмовага паведамлення аб змяненнi звестак уносiць у Дзяржаўны рэестр кнiжных помнiкаў Рэспублiкi Беларусь неабходныя змяненнi.
7. Дзяржаўны рэестр кнiжных помнiкаў Рэспублiкi Беларусь вядзецца на беларускай мове.
8. Звесткi, якiя змяшчаюцца ў Дзяржаўным рэестры кнiжных помнiкаў Рэспублiкi Беларусь, з’яўляюцца адкрытымi i размяшчаюцца на афiцыйным сайце дзяржаўнай установы «Нацыянальная бiблiятэка Беларусi» ў глабальнай камп’ютарнай сетцы Iнтэрнэт, за выключэннем звестак, якiя датычаць iнфармацыi, распаўсюджванне i (або) прадастаўленне якой абмежавана ў адпаведнасцi з заканадаўчымi актамi.
Артыкул 143. Фармiраванне бiблiятэчных фондаў
Фармiраванне бiблiятэчных фондаў - сукупнасць працэсаў камплектавання, арганiзацыi бiблiятэчных фондаў, выключэння дакументаў з бiблiятэчных фондаў i кiравання бiблiятэчнымi фондамi.
Артыкул 144. Камплектаванне бiблiятэчных фондаў. Кiраванне бiблiятэчнымi фондамi
1. Камплектаванне бiблiятэчных фондаў - сукупнасць працэсаў выяўлення, адбору, заказу, набыцця, стварэння, атрымання дакументаў, якiя адпавядаюць задачам бiблiятэкi, профiлю камплектавання яе фондаў.
2. Камплектаванне бiблiятэчных фондаў можа ажыццяўляцца шляхам:
2.1. атрымання абавязковых бясплатных экзэмпляраў дакументаў;
2.2. набыцця дакументаў i падпiскi на перыядычныя выданнi;
2.3. дакументаабмену памiж бiблiятэкамi, юрыдычнымi асобамi, грамадзянамi, у тым лiку iндывiдуальнымi прадпрымальнiкамi;
2.4. атрымання, стварэння копiй дакументаў у электронным выглядзе;
2.5. атрымання дакументаў у якасцi бязвыплатнай (спонсарскай) дапамогi, ахвяраванняў;
2.6. iншым шляхам.
3. Парадак рассылкi абавязковых бясплатных экзэмпляраў дакументаў, вiды дакументаў, што адносяцца да абавязковага бясплатнага экзэмпляра, пералiк бiблiятэк, якiя маюць права на атрыманне абавязковых бясплатных экзэмпляраў дакументаў, вызначаюцца палажэннем аб абавязковым бясплатным экзэмпляры дакументаў, якое зацвярджаецца Саветам Мiнiстраў Рэспублiкi Беларусь.
4. Кiраванне бiблiятэчнымi фондамi - сукупнасць працэсаў рэгулявання складу, аб’ёму i структуры бiблiятэчных фондаў у адпаведнасцi з задачамi бiблiятэк i патрэбнасцямi iх карыстальнiкаў.
Артыкул 145. Арганiзацыя бiблiятэчных фондаў. Выключэнне дакументаў з бiблiятэчных фондаў
1. Арганiзацыя бiблiятэчных фондаў - сукупнасць працэсаў прыёму, улiку, апрацоўкi, размяшчэння i захавання дакументаў.
2. Улiк бiблiятэчных фондаў ажыццяўляецца бiблiятэкай у мэтах забеспячэння захаванасцi, кантролю за наяўнасцю i рухам дакументаў.
Улiк бiблiятэчнага фонду ўключае рэгiстрацыю, маркiроўку, iнвентарызацыю, ацэнку кошту дакументаў, якiя складаюць бiблiятэчны фонд, падвядзенне вынiкаў руху бiблiятэчнага фонду i праверку бiблiятэчнага фонду.
3. Кiраўнiк бiблiятэкi, якая з’яўляецца юрыдычнай асобай, або кiраўнiк юрыдычнай асобы, падраздзяленнем якой з’яўляецца бiблiятэка, павiнны ствараць умовы для забеспячэння арганiзацыi ўлiку i захоўвання бiблiятэчнага фонду, а таксама правядзення пераплёту дакументаў i санiтарна-гiгiенiчнай апрацоўкi бiблiятэчнага фонду. Для захоўвання бiблiятэчнага фонду павiнны выкарыстоўвацца прыстасаваныя памяшканнi, якiя забяспечваюць неабходныя тэмпературна-вiльготнасны, светлавы i бiялагiчны рэжымы, спецыяльнае абсталяванне.
4. Пры захоўваннi кнiжных помнiкаў абавязковай умовай з’яўляецца абмежаванне асвятлення. Вокны ў памяшканнi, дзе захоўваюцца кнiжныя помнiкi, забяспечваюцца святлозатрымлiваючымi прыстасаваннямi (матавае шкло, шторы). Ужыванне лямп дзённага святла як пастаяннай крынiцы асвятлення не дапускаецца.
Захоўванне кнiжных помнiкаў, iншых найбольш каштоўных дакументаў у працэсе iх выкарыстання забяспечваецца стварэннем страхавога фонду.
Страхавы фонд фармiруецца шляхам мiкрафотакапiравання або пераносу дакументаў на матэрыяльныя носьбiты iнфармацыi i прызначаны для iх пастаяннага захоўвання.
5. Асаблiвасцi выкарыстання дакументаў, якiя залiчаны ў культурна-гiстарычны фонд Дзяржаўнага фонду каштоўных металаў i каштоўных камянёў Рэспублiкi Беларусь, вызначаюцца заканадаўствам у сферы дзейнасцi з каштоўнымi металамi i каштоўнымi камянямi.
6. Выключэнне дакументаў з бiблiятэчнага фонду (рэкамплектаванне) - адбор, выдаленне з бiблiятэчнага фонду i зняцце з улiку дакументаў, далейшае захаванне якiх прызнана немэтазгодным. Да такiх дакументаў адносяцца няпрофiльныя, састарэлыя па змесце, празмерна дублетныя (паўторныя), дэфектныя, зношаныя i iншыя дакументы.
Выключаныя з бiблiятэчных фондаў дакументы могуць быць перададзены бiблiятэкамi бясплатна або за плату iншым бiблiятэкам i юрыдычным асобам, у тым лiку шляхам дакументаабмену i пераразмеркавання дакументаў, або грамадзянам.
7. Арганiзацыя бiблiятэчных фондаў i выключэнне з iх дакументаў, акрамя арганiзацыi бiблiятэчных фондаў устаноў агульнай сярэдняй адукацыi i выключэння з iх дакументаў, афармляюцца ўлiковымi дакументамi, формы якiх устанаўлiваюцца Мiнiстэрствам культуры.
Арганiзацыя бiблiятэчных фондаў устаноў агульнай сярэдняй адукацыi i выключэнне з iх дакументаў афармляюцца ўлiковымi дакументамi, формы якiх устанаўлiваюцца Мiнiстэрствам адукацыi Рэспублiкi Беларусь па ўзгадненнi з Мiнiстэрствам культуры.
Артыкул 146. Узаемадзеянне бiблiятэк
1. Узаемадзеянне бiблiятэк ажыццяўляецца ў адпаведнасцi з асноўнымi прынцыпамi дзейнасцi бiблiятэк, у тым лiку шляхам дакументаабмену i пераразмеркавання дакументаў, арганiзацыi i функцыянавання нацыянальнай сiстэмы мiжбiблiятэчнага абанемента.
2. Карпаратыўнае ўзаемадзеянне бiблiятэк ажыццяўляецца ў адпаведнасцi з асноўнымi прынцыпамi дзейнасцi бiблiятэк шляхам фармiравання i выкарыстання iнфармацыйных рэсурсаў.
Артыкул 147. Дакументаабмен i пераразмеркаванне дакументаў
1. Дакументаабмен i пераразмеркаванне дакументаў - бязвыплатная перадача з адной бiблiятэкi празмерна дублетных (паўторных) i няпрофiльных для гэтай бiблiятэкi дакументаў iншай бiблiятэцы для папаўнення яе фонду.
Перадача дакументаў, якiя складаюць Бiблiятэчны фонд Рэспублiкi Беларусь i пастаянна захоўваюцца ў дзяржаўных бiблiятэках, дазваляецца толькi дзяржаўным бiблiятэкам.
2. Дакументаабмен i пераразмеркаванне дакументаў арганiзуюцца па тэрытарыяльным i тэрытарыяльна-галiновым прынцыпах.
3. У мэтах дакументаабмену i пераразмеркавання дакументаў бiблiятэкi ствараюць абменныя фонды.
4. Абменныя фонды фармiруюцца з празмерна дублетных (паўторных), няпрофiльных для гэтай бiблiятэкi дакументаў, якiя:
4.1. выключаны з асноўнага фонду;
4.2. паступiлi ў якасцi бязвыплатнай (спонсарскай) дапамогi, ахвяраванняў.
5. Парадак улiку абменных фондаў зацвярджаецца кiраўнiком бiблiятэкi, якая з’яўляецца юрыдычнай асобай, па ўзгадненнi з заснавальнiкам бiблiятэкi або кiраўнiком юрыдычнай асобы, падраздзяленнем якой з’яўляецца бiблiятэка, у адпаведнасцi з патрабаваннямi гэтага Кодэкса.
6. Для ўзаемнага iнфармавання аб складзе абменных фондаў бiблiятэкi рэгулярна фармiруюць i распаўсюджваюць (у тым лiку па электронных каналах) спiсы (паказальнiкi, пералiкi) дакументаў, прызначаных для дакументаабмену i пераразмеркавання.
7. Дакументаабмен i пераразмеркаванне дакументаў могуць ажыццяўляцца на пастаяннай аснове або па разавых запытах.
Дакументаабмен i пераразмеркаванне дакументаў афармляюцца адпаведнымi актамi, якiя складаюцца ў двух экзэмплярах i дапаўняюцца спiсамi (паказальнiкамi, пералiкамi) перадаваемых дакументаў.
Выдаткi па транспарцiроўцы дакументаў, якiя перадаюцца ў межах дакументаабмену i пераразмеркавання дакументаў, аплачваюцца па дамоўленасцi бакоў.
8. У бiблiятэках, якiя ажыццяўляюць дакументаабмен i пераразмеркаванне дакументаў, прадугледжваюцца:
8.1. функцыянаванне асобнага падраздзялення, вызначэнне асобных штатных адзiнак, адказных за выкананне абавязкаў па забеспячэннi дакументаабмену i пераразмеркавання дакументаў;
8.2. выдзяленне асобнага памяшкання (часткi памяшкання) для размяшчэння абменнага фонду i работы з iм.
9. Парадак дакументаабмену i пераразмеркавання дакументаў, прадугледжаны гэтым артыкулам, не распаўсюджваецца на дакументы, якiм нададзены статус гiсторыка-культурнай каштоўнасцi, i дакументы, якiя залiчаны ў культурна-гiстарычны фонд Дзяржаўнага фонду каштоўных металаў i каштоўных камянёў Рэспублiкi Беларусь.
Артыкул 148. Мiжбiблiятэчны абанемент. Нацыянальная сiстэма мiжбiблiятэчнага абанемента
1. Мiжбiблiятэчны абанемент - форма бiблiятэчнага абслугоўвання карыстальнiкаў бiблiятэк, заснаваная на ўзаемавыкарыстаннi iнфармацыйных рэсурсаў i даведачна-бiблiяграфiчнага апарату бiблiятэк шляхам прадастаўлення карыстальнiкам бiблiятэк арыгiналаў дакументаў або iх копiй, атрыманых ад iншай бiблiятэкi.
2. Нацыянальная сiстэма мiжбiблiятэчнага абанемента - форма ўзаемадзеяння бiблiятэк, заснаваная на ўзаемавыкарыстаннi iнфармацыйных рэсурсаў i даведачна-бiблiяграфiчнага апарату бiблiятэк.
3. Нацыянальная сiстэма мiжбiблiятэчнага абанемента аб’ядноўвае бiблiятэкi незалежна ад iх заснавальнiка, аб’ёмаў, складу i структуры iх бiблiятэчных фондаў, арганiзацыйна-тэхналагiчных асаблiвасцей дзейнасцi бiблiятэк, ствараецца ў мэтах забеспячэння бесперашкоднага прадастаўлення карыстальнiкам бiблiятэк дакументаў з бiблiятэчных фондаў i будуецца на ўзаемавыгадным добраахвотным супрацоўнiцтве.
4. У нацыянальнай сiстэме мiжбiблiятэчнага абанемента выдзяляюць галiновыя i ўнiверсальныя цэнтры мiжбiблiятэчнага абанемента, якiя забяспечваюць аптымальны рэжым яе функцыянавання i рацыянальнае выкарыстанне бiблiятэчных фондаў.
Да галiновых цэнтраў мiжбiблiятэчнага абанемента адносяцца спецыяльныя бiблiятэкi, якiя з’яўляюцца метадычнымi i каардынацыйнымi цэнтрамi рэспублiканскага ўзроўню. Унiверсальнымi цэнтрамi мiжбiблiятэчнага абанемента з’яўляюцца абласныя публiчныя бiблiятэкi.
5. Абслугоўванне па мiжбiблiятэчным абанеменце вядзецца на падставе дагавораў (пагадненняў) памiж бiблiятэкамi, якiя з’яўляюцца юрыдычнымi асобамi, i (або) юрыдычнымi асобамi, падраздзяленнем якiх з’яўляецца бiблiятэка, або пiсьмаў.
6. Карыстальнiкi бiблiятэк не абмежаваны ў выбары бiблiятэкi для накiравання заказаў на дастаўку дакументаў. Дастаўка дакументаў ажыццяўляецца ў адпаведнасцi з правiламi карыстання той бiблiятэкай, у бiблiятэчным фондзе якой знаходзiцца дакумент.
7. Заказ па мiжбiблiятэчным абанеменце афармляецца на бланку-заказе, якi накiроўваецца па любых каналах сувязi (пошта, электронная пошта i iншае). Бланк-заказ запаўняецца на кожны асобны дакумент разборлiва, без адвольных скарачэнняў, з указаннем усiх рэквiзiтаў, якiя прадугледжаны бланкам-заказам.
Форма бланка-заказа ўстанаўлiваецца Мiнiстэрствам культуры.
Артыкул 149. Карпаратыўнае ўзаемадзеянне бiблiятэк па фармiраваннi i выкарыстаннi iнфармацыйных рэсурсаў
1. Iнфармацыйныя рэсурсы дзяржаўных бiблiятэк з’яўляюцца састаўной часткай iнфармацыйных рэсурсаў Рэспублiкi Беларусь.
2. Бiблiятэкi ўдзельнiчаюць у фармiраваннi зводнага электроннага каталога бiблiятэк Беларусi, iншых карпаратыўных iнфармацыйных рэсурсаў.
Зводны электронны каталог бiблiятэк Беларусi - iнфармацыйны рэсурс, якi адлюстроўвае склад, змест i структуру Бiблiятэчнага фонду Рэспублiкi Беларусь.
3. У мэтах павышэння якасцi iнфармацыйна-бiблiятэчнага абслугоўвання i эфектыўнага выкарыстання сусветных iнфармацыйных рэсурсаў бiблiятэкi на карпаратыўнай аснове ажыццяўляюць набыццё гэтых рэсурсаў i забяспечваюць доступ да iх. Парадак карпаратыўнага ўзаемадзеяння вызначаецца дагаворамi памiж бiблiятэкамi, якiя з’яўляюцца юрыдычнымi асобамi, i (або) юрыдычнымi асобамi, падраздзяленнем якiх з’яўляецца бiблiятэка.
Каардынацыя карпаратыўнага ўзаемадзеяння бiблiятэк забяспечваецца дзяржаўнай установай «Нацыянальная бiблiятэка Беларусi».
Артыкул 150. Карыстальнiкi бiблiятэк. Правы i абавязкi карыстальнiкаў бiблiятэк
1. Юрыдычныя асобы, грамадзяне, у тым лiку iндывiдуальныя прадпрымальнiкi, якiм аказваюцца паслугi бiблiятэк, з’яўляюцца iх карыстальнiкамi.
Парадак карыстання бiблiятэкай, пералiк асноўных паслуг i ўмовы iх аказання ўстанаўлiваюцца ў адпаведнасцi з гэтым Кодэксам, статутам (палажэннем) бiблiятэкi i правiламi карыстання бiблiятэкай.
2. Карыстальнiкi бiблiятэк маюць права на бiблiятэчнае, iнфармацыйнае i даведачна-бiблiяграфiчнае абслугоўванне згодна з iх патрэбнасцямi i iнтарэсамi.
3. Права на бiблiятэчнае, iнфармацыйнае i даведачна-бiблiяграфiчнае абслугоўванне забяспечваецца шляхам:
3.1. стварэння розных вiдаў бiблiятэк;
3.2. садзейнiчання доступу да нацыянальных i сусветных баз даных;
3.3. арганiзацыi мiжбiблiятэчнага абанемента;
3.4. электроннай дастаўкi дакументаў;
3.5. арганiзацыi бiблiятэчнага, iнфармацыйнага i даведачна-бiблiяграфiчнага абслугоўвання карыстальнiкаў бiблiятэк па месцы жыхарства (знаходжання), працы (службы), вучобы, адпачынку;
3.6. выкарыстання нестацыянарных форм абслугоўвання;
3.7. стварэння i функцыянавання на базе дзяржаўных публiчных бiблiятэк публiчных цэнтраў прававой iнфармацыi.
4. Карыстальнiкi дзяржаўных бiблiятэк маюць права:
4.1. бясплатна атрымлiваць поўную iнфармацыю аб складзе i змесце бiблiятэчных фондаў;
4.2. бясплатна атрымлiваць кансультацыйную дапамогу ў пошуку крынiц iнфармацыi;
4.3. бясплатна атрымлiваць для часовага карыстання дакументы з бiблiятэчных фондаў;
4.4. атрымлiваць доступ да iнфармацыйных рэсурсаў бiблiятэк;
4.5. атрымлiваць дакументы або iх копii па мiжбiблiятэчным абанеменце;
4.6. прымаць удзел у культурных мерапрыемствах, якiя праводзяцца бiблiятэкамi;
4.7. выкарыстоўваць у зонах абслугоўвання карыстальнiкаў бiблiятэк тэхнiчныя сродкi на аўтаномным сiлкаваннi без гукавых сiгналаў, за выключэннем капiравальных прыбораў (сканераў, аўдыя-, фота- i вiдэаапаратуры), мабiльных тэлефонаў i iншых тэхнiчных сродкаў у мэтах фота- i вiдэаздымкi дакументаў з бiблiятэчных фондаў;
4.8. карыстацца паслугамi бiблiятэк, у тым лiку платнымi;
4.9. iншыя правы ў адпаведнасцi з актамi заканадаўства.
5. Асобы з аслабленым зрокам i асобы, пазбаўленыя зроку, маюць права на атрыманне дакументаў на спецыяльных матэрыяльных носьбiтах iнфармацыi.
6. Iнвалiды i iншыя фiзiчна аслабленыя асобы маюць пераважнае права атрымлiваць дакументы з бiблiятэчных фондаў публiчных бiблiятэк праз нестацыянарныя формы абслугоўвання.
7. Карыстальнiкi бiблiятэк маюць права ўдзельнiчаць у дзейнасцi папячыцельскiх саветаў, аб’яднанняў карыстальнiкаў бiблiятэк.
8. Незаконныя дзеяннi (бяздзейнасць) службовых асоб бiблiятэк, якiя абмяжоўваюць правы карыстальнiкаў бiблiятэк, могуць быць абскарджаны ў вышэйстаячую арганiзацыю, кiраўнiку юрыдычнай асобы, падраздзяленнем якой з’яўляецца бiблiятэка, i (або) у суд.
9. Карыстальнiкi бiблiятэк абавязаны:
9.1. выконваць правiлы карыстання бiблiятэкай;
9.2. беражлiва адносiцца да бiблiятэчных фондаў;
9.3. ва ўстаноўленыя бiблiятэкай тэрмiны вяртаць дакументы, атрыманыя з бiблiятэчных фондаў;
9.4. праходзiць перарэгiстрацыю карыстальнiкаў бiблiятэк у тэрмiн i ў адпаведнасцi з парадкам рэгiстрацыi карыстальнiкаў бiблiятэк;
9.5. пры атрыманнi дакументаў з дэфектамi паведамiць аб гэтым бiблiятэчнаму работнiку;
9.6. выконваць iншыя абавязкi ў адпаведнасцi з заканадаўчымi актамi.
10. Доступ да дакументаў з бiблiятэчных фондаў i iнфармацыйных рэсурсаў можа быць абмежаваны ў выпадках, прадугледжаных заканадаўчымi актамi.
11. Карыстальнiкам бiблiятэк забараняецца:
11.1. наведваць бiблiятэку ў стане алкагольнага ап’янення або ў стане, выклiканым ужываннем наркатычных сродкаў, псiхатропных рэчываў, iх аналагаў, таксiчных або iншых адурманьваючых рэчываў;
11.2. уваходзiць у бiблiятэку з жывёламi, за выключэннем карыстальнiкаў бiблiятэк - асоб з аслабленым зрокам i асоб, якiя страцiлi зрок, у суправаджэннi сабакi-павадыра;
11.3. уносiць у бiблiятэку друкаваныя выданнi, колючыя i рэжучыя прадметы, калi iншае не прадугледжана правiламi карыстання бiблiятэкай;
11.4. выносiць дакументы з памяшкання бiблiятэкi без запiсу ў формах улiку, устаноўленых бiблiятэкай;
11.5. уносiць i выкарыстоўваць капiравальныя прыборы (сканеры, аўдыя-, фота- i вiдэаапаратуру), мабiльныя тэлефоны i iншыя тэхнiчныя сродкi ў мэтах фота- i вiдэаздымкi дакументаў з бiблiятэчных фондаў;
11.6. перадаваць чытацкi бiлет iншым асобам або карыстацца чытацкiм бiлетам iншай асобы.
12. У выпадку страты, пашкоджання дакументаў з бiблiятэчных фондаў карыстальнiкi бiблiятэк замяняюць iх iдэнтычнымi, раўнацэннымi дакументамi. Пры адсутнасцi магчымасцi замены дакументаў карыстальнiкi бiблiятэк кампенсуюць iх кошт у адпаведнасцi з грамадзянскiм заканадаўствам.
13. Карыстальнiкам бiблiятэк, якiя парушылi тэрмiны вяртання дакументаў з бiблiятэчных фондаў, да моманту вяртання гэтых дакументаў выдача новых дакументаў не ажыццяўляецца.
Артыкул 151. Рэгiстрацыя карыстальнiкаў бiблiятэк
1. Рэгiстрацыя грамадзян у якасцi карыстальнiкаў бiблiятэк ажыццяўляецца непасрэдна ў бiблiятэцы або на афiцыйным сайце бiблiятэкi ў глабальнай камп’ютарнай сетцы Iнтэрнэт.
2. Рэгiстрацыя юрыдычных асоб i iндывiдуальных прадпрымальнiкаў у якасцi карыстальнiкаў бiблiятэк ажыццяўляецца на падставе дагавора аб бiблiятэчным, iнфармацыйным i даведачна-бiблiяграфiчным абслугоўваннi.
3. Парадак рэгiстрацыi карыстальнiкаў бiблiятэкi зацвярджаецца кiраўнiком бiблiятэкi, якая з’яўляецца юрыдычнай асобай, па ўзгадненнi з заснавальнiкам бiблiятэкi або кiраўнiком юрыдычнай асобы, падраздзяленнем якой з’яўляецца бiблiятэка.
раскрыть » / « свернуть